اذان، اين سروش غيبى و اين نداى آسمانى، يك اعلان عمومى و معنوى جهت آمادگى براى نماز و انجام فريضه بزرگ الهى است.

اذان ارزش و جايگاه والايى در شريعت محمدى(ص) دارد.
اذان دعوت به سوى عبادت و بندگى خدا است و مؤذن با آهنگ رسا و روح بخش، امت اسلام را به نماز و مناجات فرا می‏خواند.

امام رضا(ع) در باره فلسفه و حكمت اذان مى‏فرمايد:

1 - آن‏كس را كه فراموش كار است، ياد آور باشد و آن‏كس را كه غافل است متنبه سازد.
2 - فهماندن وقت نماز، براى كسيكه اشتغال دارد.(مشغول به كار است)
3 - دعوت مردم به پرستش خالق و ترغيب در آن است.
4 - اذان‏ گو، اقرار به توحيد دارد و ايمان را آشكار مى‏سازد و اسلام را اعلان میكند و آن‏كس را كه فراموش كرده يادآورى مى‏نمايد.(من‏لايحضره‏الفقيه،ج 1،ص 299)

علاوه‏ بر مطالب بالا، در باره فلسفه اذان،می توان به موارد زير هم اشاره كرد:

الف - اذان و اقامه، توجه و آمادگى براى نمازگزار است و در اثناى آن، زمينه و استعداد پيدا مى‏شود كه انسان، با ادب بيشتر، خشوع فزون‏تر و عرفان عميق‏تر در پيشگاه حضرت حق قرار گرفته و با معبود و محبوب حقيقى خويشتن سخن بگويد و دمساز گردد.

گل نغمه زيباى خدايى است اذان

پروانه باغ دلگشايى است اذان
محبوب تمام حق پرستان زمين

پيغام رسان روشنايى است اذان

ب - اذان موجب صفاى باطن و شادى و نشاط روح است. پيامبر(ص) هنگام فرا رسيدن وقت نماز، به بلال ميفرمود: »اى بلال! اذان بگو و ما را با آن روح ببخش (ارحنا يا بلال)»

ج - زمانى كه صداى نيكوى اذان، فضا را معطر می‏سازد و به نماز گزاران مژده ميدهد كه هنگام سخن گفتن با خدا فرا رسيده است.

پس آنان آماده نماز می‏شوند و به سوى مساجد و نمازخانه ها حركت می‏كنند رسول خدا(ص)فرمود: «هرگاه مؤذن بگويد: الله اكبر»،خداوند میفرمايد: اى امت محمد مهياى نماز شويد و شغل دنيا را ترك كنيد».(مناهج الشارعين، ص 180)

د - قبل از اسلام مسيحيان با ناقوس، يهوديان با دميدن در بوق‏ها، آتش پرستان با روشن كردن آتش و مردم را به عبادت دعوت می‏كردند؛ ولى اسلام آمد و به جاى اين‏ها اذان را انتخاب كرد كه در آن مردم با كلمات خوب و دلنشينى به مسجدها فرا خوانده می‏شوند و از طرفى با شنيدن و گفتن نام خدا، پيامبر و... آماده نماز خواندن می ‏گردند.

ه)اذان آدمى را به ياد خدا می ‏اندازد و با بزرگى و عظمت او آشنا می‏سازد؛ با گفتن «الله اكبر» به بزرگى، جلالت شأن، عظمت و توانايى خدا اعتراف مى‏كنيم و با بيان «لا اله الا اله»، به يگانگى و بى شريكى او شهادت ميدهيم.